Phân biệt IPO, Niêm yết trực tiếp (Direct Listing) và SPAC

Để đáp ứng việc giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán, doanh nghiệp có thể thực hiện theo nhiều cách khác nhau. Tùy vào mục đích và nhu cầu của doanh nghiệp, các bên tư vấn sẽ sử dụng các phương thức phù hợp để đảm bảo tối đa hóa lợi ích của doanh nghiệp. Mỗi phương thức đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng đối với doanh nghiệp và cả với nhà đầu tư. Việc hiểu cách thức vận hành của từng phương thức sẽ giúp nhà đầu tư chọn được những cơ hội phù hợp khẩu vị đầu tư cá nhân, tránh những doanh nghiệp tiềm ẩn rủi ro.

Hãy cùng Vietcap tìm hiểu về nội dung này qua bài viết sau đây.

Mục lục

I. Tổng quan 3 phương thức niêm yết

   1. Chào bán lần đầu ra công chúng (Initial Public Offering - IPO)

   2. Niêm yết trực tiếp (Direct Listing)

   3. Công ty mua lại với mục đích đặc biệt (Special Purpose Acquisition Company - SPAC)

II. Phân biệt IPO, Niêm yết trực tiếp (Direct Listing) và SPAC

   1. Phân biệt các phương thức niêm yết

   2. Vì sao doanh nghiệp lựa chọn phương thức IPO?

I. Tổng quan 3 phương thức niêm yết

1. Chào bán lần đầu ra công chúng (Initial Public Offering - IPO)

1.1. Khái niệm

Chào bán lần đầu ra công chúng (Initial Public Offering – IPO) là việc chào bán rộng rãi cổ phiếu của một công ty cho công chúng lần đầu tiên; qua đó, công ty huy động được vốn hoặc trở thành công ty đại chúng, hoặc kết hợp cả 2 mục đích này. Công ty phải đáp ứng được các điều kiện phát hành, chứng khoán được đăng ký với Ủy ban chứng khoán và được chào bán cho các cổ đông là công chúng.

1.2. Đặc điểm

- Doanh nghiệp chào bán cổ phiếu mới để huy động vốn.

- Có tổ chức bảo lãnh phát hành đứng ra phân phối cổ phiếu.

- Cần được UBCKNN cấp phép và công bố bản cáo bạch.

- Sau khi chào bán thành công cổ phiếu sẽ được niêm yết/đăng ký giao dịch tại SGDCK.

Ví dụ: BAF (2021), DXS (2021), TCX (2025), VPX (2025), VCK (2025).

1.3. Ưu điểm & Nhược điểm 

 Ưu điểm:

- Huy động vốn: cho phép doanh nghiệp tiếp cận thị trường vốn rộng lớn để huy động vốn cho đầu tư mở rộng, hoàn trả nợ hoặc tài trợ dự án tăng trưởng. 

- Đa dạng hóa cơ cấu cổ đông: giúp doanh nghiệp tiếp cận các nhóm nhà đầu tư mới (NĐT lớn, tổ chức, quỹ đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài), thay vì chỉ phụ thuộc vào cổ đông sáng lập hoặc một vài nhà đầu tư chiến lược. 

Nhược điểm:

- Chi phí cao: phí bảo lãnh, tư vấn, kiểm toán,…

- Yêu cầu hồ sơ nghiêm ngặt.

2. Niêm yết trực tiếp (Direct Listing)

2.1. Khái niệm

Niêm yết trực tiếp (Direct Listing) hay còn gọi là phát hành công khai trực tiếp, là hình thức doanh nghiệp đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán mà không phát hành thêm cổ phiếu mới, không huy động vốn mới từ công chúng, và không thông qua quy trình bảo lãnh phát hành của các ngân hàng đầu tư như IPO truyền thống.

Doanh nghiệp chỉ đơn thuần niêm yết các cổ phiếu đã lưu hành sẵn để cổ đông hiện hữu có thể bán trên sàn và không huy động vốn từ thị trường, 

“A company may list its existing shares directly on the Exchange without conducting a public offering, provided it meets the applicable distribution and financial criteria.” - U.S. Securities and Exchange Commission (SEC).

2.2. Đặc điểm chính:

- Không phát hành cổ phiếu mới.

- Cổ phiếu đã phát hành của doanh nghiệp được giao dịch trực tiếp tại SGDCK.

- Có tổ chức tư vấn niêm yết (Không có tổ chức bảo lãnh phát hành do không thực hiện phát hành cổ phiếu mới).

- Doanh nghiệp vẫn phải đáp ứng điều kiện niêm yết theo quy định.

Ví dụ: VTP (2018), LPB (2020), BCM (2020), GEE (2024).

2.3. Ưu điểm & nhược điểm:

Ưu điểm:

- Tiết kiệm chi phí: không cần tổ chức bảo lãnh phát hành. 

- Không pha loãng cổ phần hiện hữu.

- Tăng tính thanh khoản cổ phiếu cho cổ động hiện hữu.

Nhược điểm:

- Không huy động thêm vốn.

- Thanh khoản ban đầu phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng bán của cổ đông hiện hữu.

3. Công ty mua lại với mục đích đặc biệt (Special Purpose Acquisition Company - SPAC)

3.1. Khái niệm

Công ty mua lại với mục đích đặc biệt (Special Purpose Acquisition Company - SPAC) là một công ty vỏ (shell company) được thành lập với mục đích duy nhất là huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu ra công chúng (IPO), sau đó thâu tóm hoặc sáp nhập một doanh nghiệp khác, giúp doanh nghiệp đó trở thành công ty đại chúng mà không cần thực hiện niêm yết một cách truyền thống.

“A SPAC is a company with no commercial operations that is formed strictly to raise capital through an initial public offering (IPO) for the purpose of acquiring or merging with an existing company.” - U.S. Securities and Exchange Commission (SEC).

3.2. Đặc điểm

- SPAC có thể huy động vốn trước, sau đó sáp nhập với công ty mục tiêu.

- SPAC và công ty mục tiêu tự đàm phán riêng về định giá/điều khoản.

Ví dụ: VinFast lên sàn Nasdaq thông qua SPAC Black Spade Acquisition Co (2023).

3.3. Ưu điểm & Nhược điểm

Ưu điểm: Thời gian lên sàn có thể nhanh hơn so với IPO truyền thống.

Nhược điểm:

- Rủi ro định giá ảo vì không có cơ chế đấu giá thị trường: giá trị công ty mục tiêu được là thỏa thuận giữa 2 bên, điều này làm tăng rủi ro khi định giá không phản ánh giá trị thực gây ảnh hưởng đến nhà đầu tư.

- Rủi ro về công bố thông tin: các công ty mục tiêu có thể không cung cấp thông tin đầy đủ về hoạt động của doanh nghiệp, từ đó gia tăng rủi ro cho nhà đầu tư.

II. Phân biệt IPO, Niêm yết trực tiếp (Direct Listing) và SPAC

1. Phân biệt các phương thức

2. Vì sao nhiều doanh nghiệp lựa chọn phương thức IPO?

Doanh nghiệp thường chọn phương thức IPO khi hội tụ 3 điều kiện sau: 

- Cần huy động lượng vốn đáng kể: doanh nghiệp cần mở rộng công suất, phát triển sản phẩm/dự án mới, đầu tư công nghệ - hạ tầng, hoặc tái cơ cấu bảng cân đối. 

- Có kế hoạch tăng trưởng rõ ràng: dòng vốn mới được gắn chặt với các dự án khả thi, có lộ trình tạo giá trị, giúp thị trường dễ dàng thẩm định và định giá. 

- Sẵn sàng cho sự giám sát công khai: chấp nhận chuẩn mực minh bạch cao hơn về kiểm toán, công bố thông tin và quản trị, qua đó nâng uy tín với khách hàng, đối tác và tổ chức tín dụng. 

Kết luận

Các phương thức trên phù hợp với từng đối tượng doanh nghiệp và nhà đầu tư khác nhau. Dù là phương thức nào, doanh nghiệp cũng đang hỗ trợ phát triển thị trường vốn và thu hút nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng các quyết định đầu tư khi chúng đều có những rủi ro tiềm ẩn đặc biệt là khi thị trường không đi đúng hướng. Bên cạnh việc định giá, thanh khoản,… thì việc doanh nghiệp lựa chọn phương thức cũng phần nào đánh giá được sức khỏe của doanh nghiệp, là một trong những cơ sở quan trọng để có được cơ hội đầu tư sinh lời tốt.

Để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả, nhà đầu tư nên thường xuyên cập nhật kiến thức tài chính, theo dõi thị trường và tham khảo ý kiến chuyên gia. Bài viết này được chuẩn bị cho mục đích cung cấp thông tin chung cho nhà đầu tư, có tính chất tham khảo, không mang tính khuyến nghị mua bán bất kỳ loại chứng khoán nào. Nếu có bất kỳ đóng góp hay thắc mắc nào, nhà đầu tư có thể gửi nội dung qua: support.digital@vietcap.com.vn

Vietcap là một trong những công ty dịch vụ tài chính hàng đầu Việt Nam, giúp khách hàng đầu tư và phát triển thịnh vượng.

Chúng tôi chuyên tư vấn, cung cấp các giải pháp tài chính cho khách hàng cá nhân và khách hàng tổ chức. Những đặc quyền vô cùng hấp dẫn và thú vị chỉ dành riêng cho khách hàng cá nhân khi mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại Vietcap:

- Miễn phí tư vấn từ các tư vấn viên chuyên nghiệp và tận tâm

- Miễn phí trải nghiệm trên những nền tảng ổn định của Vietcap

- Nhận các báo cáo phân tích chuyên sâu theo danh mục đầu tư

MỞ TÀI KHOẢN NGAY hôm nay và bắt đầu hành trình đầu tư của bạn.

Powered by Froala Editor