Lạm phát là gì? Nhóm ngành nào hưởng lợi từ lạm phát tăng cao?

Lạm phát là hiện tượng giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng liên tục trong một khoảng thời gian, dẫn đến suy giảm sức mua và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống kinh tế. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ lạm phát là gì và khám phá top 10 nguyên nhân chính dẫn đến lạm phát, giúp nhà đầu tư và người tiêu dùng có cái nhìn toàn diện về vấn đề kinh tế quan trọng này.

Lạm phát là gì?

Lạm phát là hiện tượng giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng đồng loạt theo thời gian, làm suy giảm sức mua của đồng tiền. Tỷ lệ lạm phát được đo lường dựa trên mức tăng trung bình về giá của một nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu biểu trong khoảng một năm. Khi lạm phát cao, giá cả leo thang nhanh chóng; ngược lại, lạm phát thấp cho thấy giá cả tăng chậm hơn. 

Trái ngược với lạm phát là giảm phát, tình trạng khi giá cả giảm xuống và sức mua tăng lên.

Lạm phát được phân chia theo mức độ tác động từ nhẹ đến nghiêm trọng đối với nền kinh tế. Hiểu rõ 3 mức độ lạm phát sẽ giúp bạn đánh giá đúng tình hình tài chính.

Lạm phát vừa phải: Tỷ lệ lạm phát dưới 10%/ năm. Mức độ này có thể chấp nhận được và đôi khi góp phần kích thích tăng trưởng kinh tế 

Lạm phát phi mã: Tỷ lệ lạm phát từ n10% đến dưới 1000%/ năm. Ở mức này, lạm phát bắt đầu gây ra những tác động tiêu cực đến kinh tế và đời sống xã hội

Siêu lạm phát: Tỷ lệ lạm phát từ 1000%/ năm trở lên. Đây là tình trạng cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến mất kiểm soát kinh tế, bất ổn xã hội và khủng hoảng toàn diện 

Siêu lạm phát ở Venezuela khiến đồng nội tệ gần như không còn giá trị.

Trong thực tế, hầu hết các quốc gia đều đặt mục tiêu kiểm soát lạm phát ở mức khoảng 5% trở xuống. Nếu tăng trưởng kinh tế danh nghĩa đạt 10% và lạm phát ở mức 5%, thì tăng trưởng kinh tế thực đạt khoảng 5%. Đây được xem là mức tăng trưởng hợp lý và bền vững. 

Việt Nam từng trải qua một số giai đoạn lạm phát cao, đặc biệt vào những năm 1980 và giai đoạn 2008–2011. Trong những thời kỳ này, lạm phát tác động mạnh đến giá trị đồng tiền, hoạt động sản xuất – kinh doanh và tâm lý tiêu dùng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, lạm phát tại Việt Nam đã được kiểm soát tốt hơn. 

Tính đến tháng 12 năm 2024, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 2,94% so với cùng kỳ năm trước. Mức CPI bình quân cả năm 2024 tăng 3,63% so với năm 2023. Đây là mức lạm phát được đánh giá là hợp lý, phản ánh nỗ lực kiểm soát giá cả và ổn định kinh tế vĩ mô của Chính phủ. 

Nguyên nhân gây ra lạm phát:

• Lạm phát do cầu kéo

Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi tổng cầu trong nền kinh tế vượt quá tổng cung, dẫn đến giá cả tăng cao. Điều này thường xảy ra khi nhu cầu tiêu dùng, đầu tư, hoặc chi tiêu công tăng mạnh, trong khi khả năng sản xuất chưa kịp đáp ứng. Khi hàng hóa và dịch vụ trở nên khan hiếm, áp lực tăng giá xuất hiện, khiến thị trường đối mặt với lạm phát.

Ví dụ như đồ ăn: Nhu cầu sử dụng thịt lợn tăng. Từ đó nguồn hàng khan hiếm hơn, giá thịt tăng lên. Từ đó kéo theo giá các món làm từ thịt tăng và các loại nông thực phẩm khác cũng tăng…

• Lạm phát do chi phí đẩy

Lạm phát do chi phí đẩy xảy ra khi giá đầu vào sản xuất tăng mạnh, bao gồm nguyên liệu, nhiên liệu, lương nhân công, và chi phí vận chuyển. Những yếu tố này làm giá thành sản phẩm tăng, buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh giá bán để duy trì lợi nhuận. Kết quả là một chuỗi phản ứng liên hoàn: chi phí đầu vào tăng dẫn đến giá bán tăng, kéo theo chi phí sinh hoạt tăng, đẩy nền kinh tế vào trạng thái lạm phát.

Ví dụ năm 2022, khi giá dầu thô tăng vọt do chiến tranh Nga–Ukraine. Sự gia tăng chi phí vận tải, xăng dầu và điện đã khiến giá cả hàng hóa leo thang trên diện rộng, gây ra lạm phát chi phí đẩy nghiêm trọng tại nhiều quốc gia.

• Lạm phát do cơ cấu

Lạm phát do cơ cấu bắt nguồn từ những bất cập trong cơ cấu kinh tế, chẳng hạn như kết cấu ngành nghề không hợp lý (tỷ trọng nông nghiệp cao hơn công nghiệp), công nghệ sản xuất lạc hậu, và hệ thống phân phối kém hiệu quả. Những yếu tố này khiến chi phí trung gian tăng cao, hiệu quả sản xuất thấp, hàng hóa khó lưu thông, dẫn đến giá thành sản phẩm cao. Tình trạng này thường kéo dài và rất khó kiểm soát.

Ví dụ rõ ràng nhất là ở các quốc gia đang phát triển như Venezuela hoặc một số nước châu Phi. Tại đây, cơ sở hạ tầng yếu kém, sản xuất nông nghiệp lạc hậu và hệ thống phân phối không hiệu quả đã dẫn đến tình trạng cung hàng hóa không ổn định, gây ra lạm phát cơ cấu kéo dài.

• Lạm phát do xuất khẩu

Số lượng hàng hóa xuất khẩu tăng vọt dẫn đến tổng cầu tăng, tuy nhiên tổng cung lại không đáp ứng được, cần gom hàng hóa trong nước để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Dẫn đến tình trạng cầu trong nước không được đáp ứng. Sự mất cân bằng giữa tổng cung và cầu chính là nguyên nhân dẫn đến lạm phát.

• Lạm phát do nhập khẩu

Lạm phát do nhập khẩu xảy ra khi giá hàng hóa nhập khẩu tăng hoặc đồng nội tệ mất giá, khiến chi phí sản xuất trong nước gia tăng. Việt Nam, với nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu như xăng dầu, phân bón và sắt thép, thường chịu ảnh hưởng mạnh mẽ khi giá thế giới tăng hoặc tỷ giá USD/VND biến động. Những yếu tố này khiến chi phí nhập khẩu tăng cao, dẫn đến giá hàng hóa nội địa leo thang và góp phần vào tình trạng lạm phát.

• Lạm phát do cầu thay đổi

Là sự thay đổi do nguồn cầu và cung, dẫn đến tình trạng độc quyền cung cấp một loại mặt hàng nào đó, và chính sách giá không tốt, liên tục tăng. Kể cả khi nguồn cầu đã giảm giá của mặt hàng đó cũng không giảm.

• Lạm phát tiền tệ

Trường hợp này sẽ xảy ra khi lượng tiền trong nước lưu thông tăng. Có thể do ngân hàng trung ương mua công trái phiếu theo yêu cầu của nhà nước, điều đó làm cho lượng tiền lưu thông tăng lên hoặc do ngân hàng mua ngoại tệ để giữ đồng tiền trong nước không bị mất giá với tiền ngoại tệ.

Phương pháp đo lường lạm phát phổ biến

Lạm phát được đo lường bằng cách theo dõi sự thay đổi giá cả của một lượng lớn các hàng hóa và dịch vụ trong một nền kinh tế, thông thường dựa trên dữ liệu được thu thập bởi các tổ chức Nhà nước,…

Giá cả của các loại hàng hóa và dịch vụ được tổ hợp với nhau để đưa ra một chỉ số giá cả đo mức giá cả trung bình, là mức giá trung bình của một tập hợp các sản phẩm. Tỷ lệ lạm phát là tỷ lệ phần trăm mức tăng của chỉ số này.

Không tồn tại một phép đo chính xác duy nhất cho chỉ số lạm phát. Giá trị của chỉ số này phụ thuộc vào tỷ trọng mà người ta gán cho mỗi hàng hóa trong chỉ số. Cũng như phụ thuộc vào phạm vi khu vực kinh tế mà nó được thực hiện.

Hiện nay, thước đo lạm phát phổ biến nhất chính là chỉ số giá tiêu dùng CPI (consumer price index). Đây là chỉ số đo giá cả của một số lượng lớn các loại hàng hóa và dịch vụ. Bao gồm thực phẩm, lương thực, chi trả cho các dịch vụ y tế…, được mua bởi “người tiêu dùng thông thường”.

Ví dụ: Vào tháng 1 năm 2016, chỉ số giá tiêu dùng CPI của Mỹ là 202,416 USD; và vào tháng 1 năm 2017 thì chỉ sổ CPI là là 211,080 USD. Sử dụng công thức để tính toán tỷ lệ phần trăm lạm phát hàng năm bằng chỉ số CPI trong suốt năm 2017 là:

((211,080 – 202,416) / 202,416) x 100 % = 4.28 %

Từ đó ta ra kết quả là tỷ lệ lạm phát đối với CPI trong khoảng thời gian một năm này là 4,28 %. Nghĩa là mức giá chung cho người tiêu dùng điển hình của Mỹ trong 2017 đã tăng khoảng hơn 4 % so với năm 2016. Đầu tư tài chính giúp chống mất giá do lạm phát, xem lại cách đầu tư tài chính cá nhân hiệu quả

Hậu quả của lạm phát là gì?

Lạm phát cao để lại những hậu quả vô cùng lớn với nền kinh tế, xã hội của một quốc gia. Những hậu quả thực tế:

• Ảnh hưởng đến thu nhập thực tế của người lao động: Thu nhập cao, tuy nhiên việc quy đổi số tiền đó ra những vật giá trị là rất thấp
• Tác động trực tiếp lên lãi suất của ngân hàng. Lãi suất tăng dẫn đến suy thoái nền kinh tế, tình trạng thất nghiệp xảy ra
• Phân chia thu nhập không bình đẳng, phân hóa giữa người giàu và nghèo ngày một lớn
• Ảnh hưởng trực tiếp đến khoản nợ quốc gia. Khi đồng tiền mất giá, số tiền được quy đổi ra đồng tiền nước ngoài sẽ tăng mạnh. Các khoản nợ sẽ trở nên trầm trọng hơn.
• Lợi nhuận của nhà đầu tư cũng vì thế mà giảm đi. Số tiền lãi nhận về sẽ không còn đúng giá trị vốn có.

Nhóm ngành nào hưởng lợi từ lạm phát tăng cao?

Nhiều quốc gia hiện nay đang hứng chịu những ảnh hưởng nặng nề từ làn sóng lạm phát trên toàn thế giới. Thị trường tài chính lớn nhất thế giới là Mỹ, đang ghi nhận chỉ số lạm phát ở mức 8.5 % - mức cao nhất trong 40 năm qua.

Việt Nam cũng không nằm ngoài ảnh hưởng, tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích, lạm phát đang được kiểm soát ở mức độ vừa phải trong năm nay. Và thị trường chứng khoán vẫn là kênh hỗ trợ đầu tư trong khi GDP được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng. Vậy đâu là nhóm ngành mà nhà đầu tư nên để ý và lựa chọn khi tình trạng lạm phát tăng cao?

Tìm hiểu thêm:

• Vốn ít đầu tư gì? Nên bắt đầu như thế nào?
• Nhà đầu tư nên chọn mua cổ phiếu nào trong năm 2022?
• Các kênh đầu tư uy tín mà bạn nên biết
• Nên đầu tư gì sau khủng hoảng kinh tế?

Lạm phát là một hiện tượng kinh tế quan trọng, ảnh hưởng sâu rộng đến mọi khía cạnh của đời sống và nền kinh tế. Hiểu rõ về lạm phát là gì, nguyên nhân và tác động của nó giúp nhà đầu tư đưa ra các quyết định tài chính phù hợp, bảo vệ tài sản và tận dụng cơ hội đầu tư. Dù lạm phát là thách thức, nhưng với kiến thức đúng đắn, bạn hoàn toàn có thể ứng phó và tận dụng tình hình một cách hiệu quả.

Vietcap không chỉ cung cấp một nền tảng giao dịch chứng khoán ổn định mà còn hỗ trợ nhà đầu tư với các báo cáo phân tích chuyên sâu và dịch vụ tư vấn hoàn toàn miễn phí, giúp bạn tự tin hơn khi tham gia thị trường.

Vietcap là một trong những công ty dịch vụ tài chính hàng đầu Việt Nam, giúp khách hàng đầu tư và phát triển thịnh vượng. Chúng tôi chuyên tư vấn, cung cấp các giải pháp tài chính cho khách hàng cá nhân và khách hàng tổ chức. 

Những đặc quyền vô cùng hấp dẫn và thú vị chỉ dành riêng cho khách hàng khách cá nhân khi mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại Vietcap:

- Miễn phí tư vấn từ các tư vấn viên chuyên nghiệp và tận tâm

- Miễn phí trải nghiệm trên những nền tảng ổn định của Vietcap

- Nhận các báo cáo phân tích chuyên sâu theo danh mục đầu tư

MỞ TÀI KHOẢN NGAY hôm nay và bắt đầu hành trình đầu tư của bạn. 

Powered by Froala Editor