Trên sàn thị trường chứng khoán Việt Nam, cổ phiếu ngành tiêu dùng và bán lẻ là một sự lựa chọn an toàn của các nhà đầu tư nhờ gắn với những tiềm năng tiêu dùng của thị trường. Các doanh nghiệp nhóm ngành này thường có triển vọng tăng trưởng ổn định, có dòng tiền dồi dào và phù hợp với quan điểm đầu tư dài hạn, tuy nhiên đây cũng được xem là ngành có mức độ cạnh tranh mạnh mẽ và sẽ có sự phân hóa mạnh trong thời gian tới khi các “ông lớn” bứt phá bằng mô hình kinh doanh vượt trội, đầu tư lớn và chiến lược bài bản. Dưới đây là một số chỉ tiêu cần lưu ý trước khi đưa ra lựa chọn cổ phiếu thuộc nhóm ngành này.

Đặc điểm của cổ phiếu ngành bán lẻ và tiêu dùng

Chuỗi giá trị ngành bán lẻ và tiêu dùng:

 

 

- Trong chuỗi giá trị của ngành bán lẻ, nguyên vật liệu được đưa vào sản xuất và chế biến ở các nhà máy hoặc hàng hóa được nhập khẩu, sau đó các nhà bán buôn sẽ phân phối tiếp tới các nhà bán lẻ của mình để đưa đến tay người tiêu dùng. Bán lẻ là hoạt động bán hàng hóa hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng hoặc người dùng cuối. Một số mặt hàng bán lẻ thường thấy là thực phẩm, thuốc, thiết bị điện tử, đồ gia dụng, trang sức…

- Các doanh nghiệp bán lẻ sẽ mua những mặt hàng này từ nhà sản xuất hoặc nhà bán buôn, sau đó bán lại cho khách hàng qua hệ thống các kênh phân phối của họ. Cá biệt có một số doanh nghiệp bán lẻ tự chủ sản xuất, cung ứng nhiều sản phẩm mà mình cung cấp như PNJ, Masan. Có nhiều loại hình kênh phân phối như cửa hàng bách hóa, chuỗi siêu thị, chuỗi mini mart, máy bán hàng tự động, hoặc bán hàng trực tuyến.

- Một số cổ phiếu ngành bán lẻ tiêu biểu được niêm yết có thể kể tới MSN, trong lĩnh vực bán lẻ thực phẩm; MWG hay DGW bán lẻ thiết bị điện tử, điện lạnh; FRT bán lẻ điện tử, thuốc; PNJ bán lẻ trang sức, VRE cho thuê mặt bằng thương mại bán lẻ.

Những thử thách và cơ hội của ngành bán lẻ tiêu dùng

Thử thách

  • Mặc dù nhu cầu tiêu dùng có tăng kể từ sau đại dịch Covid 2019, thì số liệu thống kê cho thấy người tiêu dùng vẫn thận trọng, thắt chặt hầu bao, đặc biệt khi lãi suất gia tăng chóng mặt.
  • Nhu cầu tiêu dùng sụt giảm từ thời điểm tháng 10/2022 mặc dù thị trường đang bước vào những tháng cuối năm - thời điểm sôi động nhất cho ngành tiêu dùng - bán lẻ. Một thách thức lớn khác của các doanh nghiệp nhóm ngành tiêu dùng là trữ lượng hàng tồn kho lớn trong giai đoạn dịch Covid, kéo theo chi phí thanh lý hàng tồn. Các khoản chi phí tài chính liên quan cũng biến động do tỷ giá hối đoái tăng.
  • Mức độ cạnh tranh trong ngành hiện rất lớn do hoạt động bán lẻ hiện đại đòi hỏi quy mô đầu tư lớn cho chuỗi cung ứng, cửa hàng và nền tảng công nghệ. Điều này tạo thách thức lớn cho những doanh nghiệp bán lẻ quy mô nhỏ, kinh doanh theo cách truyền thống. Sự tiện dụng khiến các mô hình bán lẻ hiện đại như bách hóa, mini-mart ngày càng phổ biến và thay thế các cửa hàng kinh doanh truyền thống.
  • Thương mại điện tử tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có tiềm lực và tầm nhìn đầu tư vào công nghệ và big data, đồng thời cũng là thách thức đối với doanh nghiệp chậm thay đổi khi không tận dụng được khả năng phân tích hành vi người dùng, từ đó cá nhân hóa sản phẩm và cách thức phục vụ khách hàng.
  • Sự cạnh tranh đến từ các gương mặt bán lẻ lớn của nước ngoài sẽ ngày càng tạo sức ép lên các doanh nghiệp trong nước. Tập đoàn bán lẻ Central Retail của Thái Lan đang lên kế hoạch tăng gấp đôi sự hiện diện của mình tại Việt Nam, cụ thể là phát triển 70 siêu thị ở 55/63 tỉnh thành trong 5 năm tới. Việt Nam cũng đã thay thế Trung Quốc trở thành thị trường nước ngoài đứng thứ 3 của tập đoàn bán lẻ Lotte Hàn Quốc. Trong khi đó, Tập đoàn AEON của Nhật cũng đang lên kế hoạch mở thêm trung tâm mua sắm và siêu thị tại thị trường chiến lược của họ là Việt Nam.

Cơ hội

  • Sau đại dịch, nền kinh tế và sức mua phục hồi nhanh chóng, ngành bán lẻ Việt Nam cũng có nhiều chuyển biến đáng kể. Năm 2022, các doanh nghiệp bán lẻ trong nước và nước ngoài đã tích cực nắm bắt cơ hội tăng quy mô và mở rộng thị phần. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 11/2022 ước đạt 514,1 nghìn tỷ đồng, tăng 2,6% so với tháng trước và tăng 17,5% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng năm 2022, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 5.180,5 nghìn tỷ đồng, tăng 20,5% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2021 giảm 5%), nếu loại trừ yếu tố giá tăng 16,9%.
  • Theo dự báo, xu hướng phát triển của ngành bán lẻ trong năm 2023 và các năm tới vẫn dựa trên những thay đổi trong hành vi mua sắm của người tiêu dùng sau đại dịch và sự áp dụng số hóa trên diện rộng toàn ngành. Những thay đổi gần đây của ngành bán lẻ, từ hành vi mua hàng, công nghệ, mô hình lao động, sự kết hợp các kênh bán hàng đến sự hình thành mô hình kinh doanh khác nhau dưới tác động của Covid-19, tạo nên diện mạo mới cho ngành bán lẻ với những trải nghiệm mua sắm mới trong tương lai.
  • Về ước tính tiêu dùng của người dân Việt Nam thì các chuyên gia dự đoán, 6 tháng đầu năm 2023, tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng mạnh mẽ và dần hồi phục trong quý 3/2023 nhờ vào việc Fed dần hạ nhiệt tốc độ tăng lãi suất và tình hình vĩ mô tại Việt Nam dần ổn định.
  • Số lượng người tiêu dùng thuộc tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh ở Việt Nam mang lại triển vọng tích cực cho ngành bán lẻ, đặc biệt thị trường nông thôn còn nhiều dư địa phát triển khi 2/3 dân số Việt Nam sinh sống ở khu vực này. Quy mô dân số vàng của Việt Nam cũng mang lại dư địa phát triển to lớn cho ngành.
  • Các khu vực EU và Hoa Kỳ cũng dần hồi phục sẽ giúp tỷ lệ đơn hàng ở Việt Nam ổn định trở lại. Ngoài ra, tình hình lương cũng sáng sủa hơn khi Nhà Nước quyết định tăng lương cơ sở lên 20.8% thông qua Nghị quyết về Dự toán ngân sách Nhà nước 2023.
  • Nhóm ngành hàng xa xỉ đạt 976 triệu USD trong năm 2021 và vẫn tiếp tục đà tăng trưởng đạt mức 1 tỷ USD vào năm 2025.

Phân tích doanh nghiệp ngành tiêu dùng - bán lẻ cần lưu ý gì?

Tình hình kinh tế

Thực trạng kinh tế vĩ mô sẽ ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp. Tình hình kinh tế thuận lợi sẽ tạo điều kiện cho doanh thu của các doanh nghiệp ngày càng tăng trưởng. Từ đó sẽ có những tác động tích cực đến giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán.

Cụ thể như trong thời điểm đại dịch Covid 19 bùng phát, do lệnh giãn cách xã hội và nhu cầu của người tiêu dùng bị gián đoạn, các mã cổ phiếu ngành bán lẻ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Nhu cầu mua sắm các sản phẩm không thiết yếu của người tiêu dùng giảm, lượt khách hàng tới các cửa hàng bán lẻ cũng giảm, các cửa hàng không thiết yếu phải đóng cửa trong thời gian phong tỏa giãn cách xã hội. Thời điểm đó, người tiêu dùng chủ yếu có nhu cầu về các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, thuốc men,… khiến cho các doanh nghiệp bán lẻ ngành khác gặp nhiều khó khăn. Tới thời điểm hiện tại thì cổ phiếu ngành bán lẻ đã lấy lại được vị thế của mình khi nền kinh tế đang có sự hồi phục trở lại.

Theo Vietnam Report, hơn phân nửa số doanh nghiệp bán lẻ được khảo sát có kết quả kinh doanh bằng hoặc vượt mức so với thời điểm trước đại dịch Covid 19.

Ngoài ra, vào dịp cuối năm hàng năm thì nhu cầu mua sắm ngày lễ tết của người dân tăng cao giúp cho doanh thu của doanh nghiệp cũng như giá cổ phiếu của những nhóm ngành này sẽ tăng mạnh theo. Nói cách khác, các doanh nghiệp bán lẻ sẽ được hưởng lợi vào quý 4 và quý 1 hàng năm.

Vòng quay hàng tồn kho

Đây là một chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp, đặc biệt đối với những doanh nghiệp thuộc ngành tiêu dùng và bán lẻ. Chỉ tiêu này được tính theo công thức sau:

Vòng quay hàng tồn kho = Giá vốn hàng bán / Giá trị hàng tồn kho bình quân

Khi chỉ số Vòng quay hàng tồn kho càng lớn thì càng cho thấy doanh nghiệp đang bán hàng nhanh hơn. Nếu so sánh chỉ số vòng quay hàng tồn kho giữa các doanh nghiệp cùng ngành bán lẻ với nhau, thì doanh nghiệp nào có vòng quay càng lớn sẽ càng tiềm năng.

Ngoài ra, doanh nghiệp nào có vòng quay hàng tồn kho tăng dần qua thời gian thì đó cũng là dấu hiệu tốt. Qua đó cho thấy doanh nghiệp có sự cải thiện trong việc bán hàng, nhu cầu cho sản phẩm của doanh nghiệp cao hơn khi tiềm năng của các doanh nghiệp ngành tiêu dùng và bán lẻ phụ thuộc vào nhu cầu của người tiêu dùng tăng hay giảm.

Biên lợi nhuận gộp

Công thức tính chỉ tiêu Biên lợi nhuận gộp:

Biên lợi nhuận gộp = (Doanh thu thuần - Giá vốn hàng bán) / Doanh thu thuần

Ví dụ: Biên lợi nhuận gộp quý 3/2022 của MWG trong bảng sau được tính bằng công thức dựa trên các dòng có mã số sau: [(10) – (11)]/(10) hoặc (20)/(10)

Biên lợi nhuận gộp càng cao thì càng cho thấy doanh nghiệp đang quản lý chi phí tốt. Nếu tỷ suất biên lợi nhuận gộp trong quá khứ ổn định và tăng dần qua các thời kỳ thì đó là một dấu hiệu tốt. Với các doanh nghiệp cùng ngành, doanh nghiệp nào có biên lợi nhuận cao hơn thì doanh nghiệp đó đang có lợi thế.

 Các yếu tố định tính khác:

  • Ít bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi nhu cầu tiêu dùng do phân khúc ngành hàng xa xỉ như PNJ hay VRE.
  • Có lượng tiền mặt ròng nhiều hơn, giúp công ty tránh được rủi ro do biến động thị trường.
  • Năng lực sản xuất, cung ứng và sự tự chủ trong chuỗi cung ứng là một lợi thế lớn trong việc chủ động chi phí, nguồn hàng, đa dạng hóa sản phẩm của doanh nghiệp bán lẻ trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy (PNJ, MSN). Ngoài ra, dưới áp lực tăng giá chi phí nguyên vật liệu đầu vào trên thế giới, các doanh nghiệp có sự tự chủ về nguồn nguyên liệu sẽ có lợi thế cạnh tranh do tránh được áp lực điều chỉnh lớn lên biên lợi nhuận. Một số doanh nghiệp có thể chủ động tăng giá bán để chuyển một phần áp lực chi phí sang phía khách hàng, giúp doanh thu tăng lên nhưng sẽ khiến biên lợi nhuận phần nào giảm thấp.
  • Trình độ và mức độ đầu tư vào công nghệ thông tin và chuyển đổi số để củng cố tính bền bỉ của hoạt động kinh doanh và khai thác những cơ hội tăng trưởng mới sẽ là lợi thế giúp các doanh nghiệp bán lẻ khai thác và tối ưu hóa kênh thương mại điện tử và các tiện ích số nhằm có thể triển khai đa kênh, một trong những xu hướng tiêu dùng nổi bật hiện nay, nhằm thu hút người tiêu dùng trẻ tại Việt Nam. MSN là một ví dụ điển hình của việc tăng cường đưa hàng loạt tiện ích vào bên trong các siêu thị mini WinMart+ như kiosk Phúc Long, Reddi, kiosk dược phẩm, tiện ích tài chính của Techcombank.
  • Năng lực mở rộng quy mô và chiếm lĩnh thị phần. Bán lẻ là câu chuyện của vị trí (location), do đó doanh nghiệp nào có tiềm lực tài chính và trình độ quản lý, trình độ công nghệ đủ mạnh để mở rộng mạng lưới và quản lý, khai thác hiệu quả mạng lưới đó sẽ chiếm ưu thế.
  • Mức độ đầu tư vào R&D và marketing: đây là yêu tố quan trọng trong đổi mới sáng tạo, giúp doanh nghiệp hiểu và có thể nâng khả năng đa dạng hóa, cá nhân hóa sản phẩm, cá nhân hóa kênh phân phối đến tay người tiêu dùng.

 

Một số mã cổ phiếu tiêu biểu ngành bán lẻ và tiêu dùng năm 2023

Công ty cổ phần tập đoàn MASAN (MSN)

  • Sau khi mua lthấp hơn chkhi mua lđi chkhi mua lthấp hđị chkhi mua lthấp hơn chkhi mua lđi chchỉnh giảm giả đị đã đưa vào nhkhi mua lthgđổ nđáng kkhi mua ltương pháp tihhi mua lách hàng. MSN thực hiện mô hình mini-mall, bao g mini-mallp hơn ch-mallp hmđi ch-mallp hmallp hđị ch-mallp hmallp hơn ch-mallp hmđi ch-mí, tài chính c-mallườh c-êu dùng. Thay vì ch Thà nh Thay v án nhu yy v hmallp hơn cướ chu yy v hmallp há trhu yy v hơn. Với mô hình này, MSN dự kiến sẽ tăng nhanh điểm bán trong những năm tới. Từng điểm bán sẽ phù hợp với nhu cầu của từng địa phương. Mô hình này đã ghi nhận những tác động tích cực khi gia tăng được 30% số lượng khách hàng trên mỗi cửa hàng, tăng trưởng doanh thu 40% năm 2022 và dự kiến tiếp tục cải thiện trong giai đoạn tới. Mục tiêu của mini-mall là đến năm 2025 sẽ phục vụ 30-50 triệu người tiêu dùng. Hướng tới 30.000 điểm bán trên toàn quốc và doanh thu một năm là 7- 8 tỉ đôla, chiếm 50% thị phần bán lẻ Việt Nam. Mlẻ Viêu đáp lẻ Việt Nam. Mlẻ Vêu dùng c Việtườg c Việtòn đượư c ViViệt Nam. Mlông qua áp dqua ệông ngh ệt Nam. đạg ngh ệt đông năm 2022, công ty đã gity  ệt Nam. Mlẻ Viêu dùng cy  ệtườg cy  ệtòn đượư cy    ệt Nam. Mlông qua áp dqua ệông ngh ệt Nam. đạg ngh ệt đông năm mngh ăm là 7- 8 tệtđI, h8 tệáy - Machine Learning thông qua việc đầu tư 65 triệu USD mua 25% cổ phần của Công ty cổ phần Trusting Social, một công ty công nghệ chuyên phát triển AI, Machine Learning trong lĩnh vực tiêu dùng, tài chính cá nhân. Trusting Social và Masan cũng đặt mục tiêu năm 2022 mở mới 1 triệu thẻ 3in1: vừa là thẻ tín dụng, vừa là thẻ thành viên thân thiết, vừa là tài khoản viễn thông nhà mạng Reddi. Đây sẽ là nền tảng để Masan vươn lên trở thành nhà cung cấp "Consumer of Things". Phạm vi hoạt động của công ty sẽ không dừng lại ở một công ty chỉ bán những sản phẩm hàng tiêu dùng, chuỗi F&B mà còn mở rộng sang lĩnh vực tài chính, viễn thông và giải trí, qua từng giai đoạn của người tiêu dùng từ khi họ sinh ra, lớn lên, trưởng thành và về già.
  • Vietcap duy trì quan điểm lạc quan về triển vọng cho mảng kinh doanh hàng tiêu dùng hàng đầu và đa dạng của MSN sẽ được hưởng lợi từ tăng trưởng tiêu dùng dài hạn của Việt Nam. Tuy nhiên, dự báo mức tiêu thụ chững lại sẽ ảnh hưởng đến HĐKD bán lẻ tiêu dùng của MSN trong cả năm 2023, tích cực hơn trong nửa cuối năm 2024 và phục hồi hoàn toàn từ năm 2025.

Công ty cổ phần vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ)

  • Hiện tại, PNJ đang sở hữu dây chuyền sản xuất hiện đại và không ngừng được đầu tư, nâng cấp; đội ngũ R&D gồm các chuyên gia thiết kế hàng đầu; lực lượng nghệ nhân, thợ kim hoàn lành nghề hơn 1.000 người, cùng với đội ngũ chuyên gia kỹ thuật dày dạn kinh nghiệm và gắn bó lâu năm trong ngành trên các lĩnh vực đá quý, kim loại quý và kỹ thuật chế tác. Đây là điểm mạnh giúp PNJ duy trì vị trí hàng đầu trong ngành bán lẻ trang sức.
  • Cùng với đội ngũ phân tích tâm lý, hành vi khách hàng, PNJ luôn đón đầu xu hướng, liên tục tung ra những mẫu thiết kế mới nhằm kịp thời đáp ứng nhu cầu thị trường.
  • Đồng thời, PNJ cũng đã đưa nhà máy thứ 2 tai Long An đi vào hoạt động bên cạnh nhà máy tại TP.HCM, nhằm hướng đến đa dạng hóa sản phẩm, giảm thiểu sản phẩm nhập khẩu, đáp ứng tốt nhất nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.
  •  
  • Theo Vietcap ghi nhận hiệu ứng tài sản đảo chiều (reverse wealth effect) đối với tầng lớp thu nhập trung bình cao của Việt Nam đến từ các thách thức gần đây trên thị trường tài chính, điều này cho rằng sẽ làm suy yếu triển vọng tăng trưởng chi tiêu cho trang sức có thương hiệu trong năm 2023-2024. Do đó, Vietcap điều chỉnh giảm 5% dự báo tổng doanh thu bán lẻ giai đoạn 2023-2025, đến từ việc điều chỉnh giảm lần lượt 200/300 điểm cơ bản cho tăng trưởng doanh số từ cửa hàng hiện hữu (SSSG) của PNJ trong giai đoạn 2023/2024 xuống 2%/6%, và giảm dự báo số lượng cửa hàng vàng mới trong giai đoạn 2023/2024 xuống còn 15/25 so với giả định trước đây là 35 cửa hàng vàng mới mỗi năm.
  • Ngoài ra, các chuyên gia phân tích của Vietcap nhận định dự báo tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) doanh thu bán lẻ đạt 10% (so với 11% trước đó) trong giai đoạn 2022-2025 so với mức tăng trưởng 84% YoY vào năm 2022. Những cải thiện trong cơ cấu sản phẩm theo dự kiến sẽ tiếp tục thúc đẩy dự báo CAGR EPS là 14% (so với 18% trước đây) trong giai đoạn 2022-2025.

Công ty cổ phần Vincom Retail

  • Vietcap duy trì khuyến nghị MUA đối với CTCP Vincom Retail (VRE) với giá mục tiêu là 37.500 đồng/cổ phiếu và giảm giá mục tiêu thêm 6,3% chủ yếu do điều chỉnh dự báo thận trọng hơn đối với việc khai trương trung tâm thương mại (TTTM) mới trong giai đoạn 2024-2027F, dự báo thấp hơn đối với mảng bán bất động sản, giả định tỷ lệ WACC cao hơn 0,5 điểm phần trăm và giả định tỷ lệ vốn hóa cao hơn 0,5 điểm phần trăm, một phần được bù đắp bởi tác động tích cực của việc cập nhật giá mục tiêu đến cuối năm 2023.
  • Các chuyên gia giữ nguyên dự báo LNST sau lợi ích CĐTS năm 2022 là 2,4 nghìn tỷ đồng (+85% YoY), tiếp tục kỳ vọng gói hỗ trợ COVID-19 sẽ giảm đáng kể trong quý 4/2022 so với mức 766 tỷ đồng trong quý 4/2021.

Xem thêm:

Lời kết

Trên đây là một số đặc điểm cũng như lưu ý về ngành tiêu dùng và bán lẻ trên thị trường chứng khoán. Qua bài viết này, Vietcap hi vọng có thể mang đến cho Qúy nhà đầu tư cái nhìn rõ hơn về ngành bán lẻ và tiêu dùng, từ đó ra quyết định lựa chọn cổ phiếu bán lẻ để đầu tư một cách phù hợp và hiệu quả.

Powered by Froala Editor