IPO Pop là gì? Vì sao giá cổ phiếu thường tăng mạnh ngau sau IPO?

Khi một công ty tổ chức chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) và cổ phiếu vừa chính thức niêm yết hoặc giao dịch có khá nhiều trường hợp thực tế rằng nhà đầu tư thường chứng kiến các tiêu đề báo chí hay các bài đăng như: “Cổ phiếu A tăng 20% ngay ngày đầu giao dịch!”. Hiện tượng này thường được gọi là IPO POP, tức là cổ phiếu tăng mạnh ngay sau khi IPO. Vậy nguyên nhân thực tế do đâu và và các nghiên cứu phân tích hiện tượng này như thế nào? 

Hãy cùng Vietcap tìm hiểu về nội dung này qua bài viết sau đây.

Mục lục

1. Khái niệm

2. Nguyên nhân giá cổ phiếu thường tăng mạnh sau IPO

     2.1. Giá chào bán thấp hơn giá trị nội tại

     2.2. Nguồn cung nhỏ, nhu cầu lớn

     2.3. Tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO)

     2.4. Tác động của truyền thông

     2.5. Cơ chế hạn chế chuyển nhượng (Lock-up Period)

     2.6. Bối cảnh thị trường thuận lợi

3. Ứng dụng

     3.1. Đối với nhà đầu tư ngắn hạn

     3.2. Đối với nhà đầu tư dài hạn

4. Lưu ý

IPO POP là hiện tượng cổ phiếu mới chào bán trong đợt chào bán công khai lần đầu (IPO) có mức sinh lời ngày đầu tiên cao đáng kể so với mức giá chào bán. Hiện tượng này thường xảy ra do định giá IPO quá thấp, cầu vượt cung và một số yếu tố khác.

Đây là một trong những lý do khiến cổ phiếu IPO hấp dẫn. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp sự tăng giá ban đầu không kéo dài mà chỉ diễn ra trong ngắn hạn. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư phải có chiến lược giao dịch phù hợp để có được mức sinh lời cao nhưng cũng phải giảm đáng kể rủi ro có thể xảy ra.

Biên độ dao động IPO sẽ được quy định theo pháp luật của từng nước. Tại Việt Nam, biên độ dao động ngày giao dịch đầu tiên của cổ phiếu phụ thuộc vào từng sàn giao dịch, trong đó:

- Sàn HOSE: ±20%

- Sàn HNX: ±30%

- Sàn UPCOM: ±40%

Ví dụ hiện tượng IPO POP xảy ra với cổ phiếu A như sau:

- Giá chào bán cổ phiếu A: 50,000 VND/CP

- Giá đóng cửa cổ phiếu A tại ngày giao dịch đầu tiên: 60,000 VND/CP (+20%)

2. Nguyên nhân giá cổ phiếu thường tăng mạnh sau IPO

2.1. Giá chào bán thấp hơn giá trị nội tại

Nhiều đợt IPO đặt giá chào bán ở mức thận trọng để tăng khả năng phân phối thành công và giảm rủi ro. Khi lên sàn, thị trường định giá lại dựa trên kỳ vọng tăng trưởng, biên lợi nhuận và vị thế cạnh tranh. Nếu giá trị hợp lý nhà đầu tư ước tính cao hơn đáng kể, phần chênh lệch thường chuyển thành mức tăng trong ngày đầu. Chất lượng sổ lệnh và sự nhất quán giữa câu chuyện vốn và số liệu tài chính là yếu tố quyết định.

Trong những phiên đầu, lượng cổ phiếu tự do lưu hành thường hạn chế do một phần bị khóa bán và phần khác được các tổ chức mua để nắm giữ dài hạn. Trong khi đó, phiên đầu tiên nếu giá cổ phiếu tăng sẽ kích hoạt số lượng lớn nhà đầu cơ tham gia để tìm kiếm lợi nhuận ngắn hạn. Cấu trúc cung ít, cầu nhiều khiến các lệnh mua chủ động dễ đẩy giá lên. Mức tăng thường rõ rệt ở doanh nghiệp có thương hiệu tốt và triển vọng tăng trưởng rõ ràng.

IPO thu hút sự chú ý lớn, dễ tạo cảm giác “phải tham gia”. Khi giá bắt đầu tăng, nhiều nhà đầu tư đẩy mạnh mua vì lo lỡ cơ hội, từ đó gia tăng đà tăng. Tâm lý này thường mạnh ở nhà đầu tư cá nhân khi câu chuyện tăng trưởng đơn giản, dễ nhận biết đối với đại chúng. Tuy nhiên, quyết định theo cảm xúc có thể dẫn đến rủi ro khi kỳ vọng thay đổi.

Trước IPO, doanh nghiệp và đơn vị bảo lãnh phát hành triển khai hoạt động giới thiệu bằng các buổi gặp gỡ nhà đầu tư và/hoặc giới phân tích. Thông tin thống nhất, rõ ràng từ các buổi trao đổi này giúp giảm bất cân xứng về mặt thông tin và hình thành kỳ vọng tích cực trong công chúng đầu tư. Sau khi niêm yết, các bài phân tích về doanh nghiệp tiếp tục duy trì được sự quan tâm, từ đó hỗ trợ lực cầu. Tác động này mạnh hơn khi doanh nghiệp có thương hiệu và mức định giá phù hợp.

Một phần đáng kể cổ phần của cổ đông nội bộ và nhà đầu tư lớn bị hạn chế chuyển nhượng trong thời gian đầu khi cổ phiếu được giao dịch. Điều này làm giảm nguồn cung trên thị trường, giúp giá bớt chịu áp lực bán ngay khi giao dịch. Đồng thời, việc nắm giữ cổ phiếu của cổ đông lớn cũng là tín hiệu tích cực với giới đầu tư, thể hiện sự đồng hành và gắn bó lâu dài với triển vọng tương lai của doanh nghiệp. Nhà đầu tư nên lưu ý thời điểm hết hạn hạn chế chuyển nhượng vì nguồn cung bổ sung có thể gây biến động mạnh.

Xu hướng tăng của thị trường, thanh khoản cao và kỳ vọng vĩ mô tích cực làm tăng mức sẵn sàng chi trả của nhà đầu tư đối với câu chuyện tăng trưởng. Khi điều kiện chung thuận lợi, mức cạnh tranh mua trong ngày đầu cao hơn có thể hỗ trợ tốt cho việc tăng giá. Ngược lại, trong giai đoạn thị trường thận trọng, ngay cả doanh nghiệp tốt cũng khó tạo mức tăng mạnh. Vì vậy, thời điểm đưa cổ phiếu lên sàn có ảnh hưởng lớn đến diễn biến giá ngày đầu tiên.

3. Ứng dụng

3.1. Đối với nhà đầu tư ngắn hạn

- IPO POP là điểm chốt lãi tiềm năng: Nhà đầu tư có thể chia thành nhiều lệnh chốt lãi tại các mức giá khác nhau, tránh việc lệnh không được khớp nếu chỉ all-in một mức giá. Phần còn lại không khớp có thể để chạy lãi theo xu hướng, nếu giá không chạy lãi phải cắt theo kịch bản đã xây dựng sẵn.

- Có kế hoạch giao dịch sau ngày giao dịch đầu tiên: Nhà đầu tư có thể mua thêm nếu đánh giá rằng cổ phiếu có thể tăng trong các phiên tới, hoặc bán bớt cổ phiếu nếu cho rằng rủi ro đang ở mức cao sau khi giá tăng mạnh. Mọi khả năng đều có thể xảy ra nên điều quan trọng nhất là cần phải có kịch bản giao dịch rõ ràng.

- Nếu rất tin tưởng với định giá hiện tại và mức độ tăng trưởng của doanh nghiệp trong tương lai, nhà đầu tư có thể không cần quan tâm về IPO POP mà chỉ cần theo dõi các thông tin cơ bản và nắm giữ theo đúng kịch bản đã xây dựng trước đó.

- Mặc dù đầu tư dài hạn, nhưng nếu IPO POP mang đến lợi nhuận cao (~20% hoặc hơn) thì nhà đầu tư vẫn có thể cân nhắc chốt lãi ngắn hạn và chờ đợi giá chiết khấu để mua lại sau.

- Phải xây dựng các kịch bản trước khi giao dịch: IPO POP có khả năng xảy ra hoặc không. Do vậy, điều quan trọng nhất đối với nhà đầu tư không phải giá cổ phiếu có tăng hay không mà là ứng với mỗi kịch bản xảy ra thì nhà đầu tư sẽ hành động như thế nào để bảo vệ tài sản của mình khỏi bất kỳ rủi ro nào.

- IPO POP không chỉ có chiều tăng giá: IPO POP có cả 2 chiều tăng giá và giảm giá, tuy nhiên khi đề cập thuật ngữ này nhà đầu tư thường chỉ nghĩ đến chiều tăng. IPO POP mang lại mức tăng tốt trong ngày giao dịch đầu tiên nhưng cũng có rủi ro giá giảm mạnh, nhà đầu tư nên có kế hoạch giao dịch trước khi thực hiện mua IPO để giảm rủi ro có thể xảy ra.

- IPO POP cao không minh chứng đó là một doanh nghiệp tốt: Biến động ngày đầu tiên phần lớn do cung cầu cổ phiếu hơn là giá trị nội tại. IPO POP còn chịu ảnh hưởng của truyền thông, phân bổ, free float thấp,… Chất lượng doanh nghiệp cần đánh giá qua mô hình kinh doanh, tăng trưởng, biên lợi nhuận, dòng tiền và quản trị,… không chỉ qua biên độ tăng mạnh trong ngày đầu tiên.

- Doanh nghiệp chưa huy động vốn một cách tối ưu: Giá cổ phiếu tăng vọt trong ngày giao dịch đầu tiên có thể làm nhà đầu tư hào hứng, nhưng đồng thời nó cũng cho thấy doanh nghiệp đã bỏ lỡ cơ hội huy động thêm vốn nếu định giá chào bán cao hơn. Với doanh nghiệp có nền tảng tốt và kế hoạch tăng trưởng rõ ràng, đây là bất lợi khi số vốn thu về để phục vụ cho phát triển thực tế có thể lớn hơn.

Kết luận

Hiện tượng IPO Pop phản ánh sự mất cân đối tạm thời giữa cung và cầu ngay sau khi cổ phiếu lên sàn, thường xuất phát từ mức định giá thận trọng (under-pricing) và tâm lý hưng phấn của nhà đầu tư. Khi cầu vượt cung, giá cổ phiếu tăng mạnh trong ngày đầu giao dịch như một minh chứng cho sức hút của doanh nghiệp, nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp có thể đã huy động vốn dưới giá trị thực. IPO Pop là hệ quả của bất cân xứng thông tin và hành vi FOMO trên thị trường sơ cấp. Do đó, hiện tượng này vừa mang lại lợi nhuận ngắn hạn cho nhà đầu tư, vừa đặt ra bài học dài hạn cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý về việc định giá, minh bạch và ổn định thị trường sau IPO.

Để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả, nhà đầu tư nên thường xuyên cập nhật kiến thức tài chính, theo dõi thị trường và tham khảo ý kiến chuyên gia. Bài viết này được chuẩn bị cho mục đích cung cấp thông tin chung cho nhà đầu tư, có tính chất tham khảo, không mang tính khuyến nghị mua bán bất kỳ loại chứng khoán nào. Nếu có bất kỳ đóng góp hay thắc mắc nào, nhà đầu tư có thể gửi nội dung qua: support.digital@vietcap.com.vn

Vietcap là một trong những công ty dịch vụ tài chính hàng đầu Việt Nam, giúp khách hàng đầu tư và phát triển thịnh vượng.

Chúng tôi chuyên tư vấn, cung cấp các giải pháp tài chính cho khách hàng cá nhân và khách hàng tổ chức. Những đặc quyền vô cùng hấp dẫn và thú vị chỉ dành riêng cho khách hàng cá nhân khi mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại Vietcap:

- Miễn phí tư vấn từ các tư vấn viên chuyên nghiệp và tận tâm

- Miễn phí trải nghiệm trên những nền tảng ổn định của Vietcap

- Nhận các báo cáo phân tích chuyên sâu theo danh mục đầu tư

MỞ TÀI KHOẢN NGAY hôm nay và bắt đầu hành trình đầu tư của bạn.

Powered by Froala Editor